Omschrijving
Wayne Ellwood De feiten over globalisering Paperback
Globalisering bestaat al van oudsher, maar is de laatste decennia in een stroomversnelling terechtgekomen. Wayne Ellwood analyseert in zijn boek vooral de liberalisering van de wereldhandel en de evolutie van de financiële markten vanaf de jaren negentig. Hij geeft een interessante, maar nogal eenzijdige en beknopte visie op het recente globaliseringsproces.
Niemand kan nog naast het globaliseringsproces kijken dat zijn wortels heeft in de ontdekkingsreis van Columbus en het Europese kolonialisme. De Westerse mogendheden lieten hun ogen vallen op de grondstoffen van de landen die hun koloniën zouden worden, en kregen er zo bovendien nieuwe afzetmarkten bij. Vijf eeuwen later kan je ongeveer overal ter wereld van een flesje cola slurpen terwijl je naar een film kijkt die aan de andere kant van de aardbol ook bekeken wordt. Globalisering is dus een oud proces, dat de afgelopen vijfentwintig jaar in een stroomversnelling is terechtgekomen door de explosie van de computertechnologie, de ontmanteling van handelsbarrières in het kader van de Wereldhandelsorganisatie en de groeiende politieke en economische macht van multinationals.
Het idee achter globalisering is dat een vrije markt alle problemen oplost als je hem zijn gang laat gaan. Door het laisser faire-kapitalisme zou iedereen profiteren van de toegenomen internationale handel. Maar de voorwaarden voor het goed functioneren van deze vrije markt, zoals Adam Smith hem voor ogen had, ontbreken en de liberalisering zorgt voor externe kosten van milieubelasting.
Na de Tweede Wereldoorlog richtte de internationale gemeenschap de Bretton Woods-instellingen op: het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Internationale Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (IBRD). Deze laatste vormt sinds de jaren zeventig samen met de Internationale Ontwikkelingsassociatie (IDA) de belangrijkste ontwikkelingspoot van de Wereldbankgroep. De instellingen moesten oorspronkelijk de naoorlogse economieën nieuw leven inblazen en voor financiële stabiliteit zorgen na de Grote Depressie van de jaren dertig. Nu spitsen ze zich vooral toe op de ontwikkelingslanden. De opvolger van de GATT (Algemene Overeenkomst over Tarieven en Handel), de Wereldhandelsorganisatie (WTO), vervoegde in de jaren negentig het rijtje van internationale financiële instellingen (IFI’s) die de liberalisering van de wereldhandel bepleiten.
Ellwood toont met een hoop cijfermateriaal aan dat het economische model van de IFI’s de situatie niet verbeterd heeft en zelfs financiële crisissen in de hand heeft gewerkt, zoals de Aziatische crisis eind jaren negentig. De Structurele Aanpassingsprogramma’s (SAP’s) verplichtten de ontwikkelingslanden te snijden in hun uitgaven voor gezondheidszorg en onderwijs en speculanten hebben vrij spel. In het mondiale casino, zoals de auteur de internationale financiële markten noemt, dringt ongecontroleerde speculatie de productieve langetermijninvesteringen naar de achtergrond. "Het grootste deel van de buitenlandse beleggingen heeft niets te maken met het produceren van echte goederen en diensten voor echte mensen," schrijft Ellwood.
Volgens gegevens van de Verenigde Naties hebben veel mondiale ondernemingen nu meer macht dan nationale staten: vijftig van de honderd grootste economieën ter wereld worden bestuurd door multinationals en niet door landen. In 1997 was General Motors groter dan Griekenland, Noorwegen en Zuid-Afrika.
Ter afsluiting van het boek bundelt de auteur verschillende voorstellen voor een andere en betere globalisering, waaronder meer burgerparticipatie in de IFI's, wereldwijde bindende milieunormen en een 'Tobin Tax' op internationale financiële transacties.
Als je aan dit boek begint, zal je niets teweten komen over culturele of politieke globalisering. Enkel het economische aspect van het globaliseringsproces komt uitgebreid aan bod. En dat is ook de opzet van de schrijver, zo blijkt uit zijn voorwoord. Maar zijn visie is nogal gekleurd. Het valt direct op dat Ellwood het huidige globaliseringsproces niet goedkeurt en dat komt regelmatig expliciet in zijn verhaallijn terug. Het traditionele vijandbeeld schittert op iedere pagina, wat de geloofwaardigheid van zijn voor de rest goed gedocumenteerde betoog ondermijnt. Het boek bevat daarom meer dan louter (objectieve) feiten.
Maar het blijft toch een interessante verhandeling, zeker voor hen die het fijne willen weten over het proces van economische liberalisering. Hoewel Ellwood meer nadruk had kunnen leggen op de recente aanpassingen van het beleid van de IFI's. De SAP's zijn namelijk officieel naar de prullenmand verwezen en vervangen door PRSP's (Poverty Reduction and Strategy Papers). De Wereldbankgroep en het IMF zien hun fouten van het verleden in en trachten met het nieuwe beleid meer aandacht te schenken aan de sociale en ecologische gevolgen van economische ontwikkeling. Of dat beleid meer dan enkel een mooie verpakking is moet nog blijken
