Te koop:
RUBENS EN BRUEGHEL
een artistieke vriendschap
'Rubens en Brueghel. Een artistieke vriendschap' was de begeleidende catalogus bij de gelijknamige tentoonstelling in het Mauritshuis te Den Haag en het J. Paul Getty museum in Los Angeles; een omvangrijke en goed verzorgde catalogus, die zeer zeker een groot aantal prachtige afbeeldingen bevat, maar daarnaast ook veel tekst waarin met kennis van zaken gesproken wordt over het onderwerp.
De samenwerking tussen Rubens en Jan Brueghel de Oude(1568-1625) was geen nieuw fenomeen in de schilderkunst. Er zijn voorbeelden bekend uit de middeleeuwse miniatuurkunst en in de zestiende eeuw kwam het in de Vlaamse schilderkunst geregeld voor dat een andere kunstenaar de figuren toevoegde aan een reeds voltooid landschap.
In de circa 25 werken die van Rubens en Brueghel bekend zijn, zijn hun kwaliteiten goed te onderscheiden. De 'fluwelen Brueghel' was uiterst bekwaam in het schilderen van gedetailleerde natuurvoorstellingen.
Rubens stond op zijn beurt onder meer bekend om zijn grote monumentale historiestukken en zijn weergave van menselijke figuren, vooral vrouwelijke naakten. Ze maakten samen onder andere Het aardse paradijs met
de zondeval van Adam en Eva, mythologische taferelen zoals De terugkeer van de oorlog: Mars wordt ontwapend door Venus, een serie allegorieën op de zintuigen, en ook zijn enkele Bloemenguirlandes met Maria en kind bekend.
Omdat de artistieke samenwerking nauwelijks is gedocumenteerd, vormen de kunstwerken zelf de voornaamste onderzoeksbron. Met behulp van infraroodopnamen, röntgenapparatuur en de microscoop is onderzocht hoe ze tot stand zijn gekomen. Brueghel maakte meestal de eerste opzet, waarna Rubens de menselijke figuren schilderde en Brueghel het landschap afmaakte en de dieren toevoegde. Opvallend is dat een uitgebreide ondertekening (gedetailleerde basistekening) ontbrak. Hieruit trekken de onderzoekers de conclusie dat de meesters blijkbaar zo geoefend waren, dat dit niet nodig was. Bovenal zou het erop wijzen dat ze dezelfde ideeën hadden over de compositie en inzicht hadden in elkaars manieren van werken. Rubens paste in een enkel geval de eerste opzet van Brueghel aan. Hij deed dit nogal radicaal bij De terugkeer van de oorlog, maar anderzijds nam hij ook bepaalde gezichtspunten van Brueghel over.
De gezamenlijke schilderijen van de toonaangevende Antwerpse kunstenaars Jan Brueghel de Oude en Peter Paul Rubens zijn ware pronkstukken en behoren tot het beste wat op dit gebied is vervaardigd. Voor kunstliefhebbers en verzamelaars was het zeer aantrekkelijk een schilderij te verwerven, waarin het beste van deze beroemde meesters was verenigd. Rubens schilderde de figuren, terwijl Brueghel de landschappen, flora en fauna voor zijn rekening nam.
De bijzondere samenwerkingen - Konstjuweelen, in kompagnie geordonneert en geschildert - kwamen niet voor de vrije markt tot stand, maar voor een select internationaal publiek van fijnproevers.
Voor het eerst werd in 2006 een tentoonstelling gewijd aan de bijzondere samenwerking tussen de kunstenaars-vrienden Rubens en Brueghel.
Hier worden hun belangrijkste gezamenlijke schilderijen bijeengebracht, van een vroege Amazonenslag tot landschappen met mythologische onderwerpen, paradijsvoorstellingen, allegorie en bloemen- en vruchtenkransen met Maria en kind.
Bovendien is een zorgvuldige keuze opgenomen van schilderijen die Rubens en Brueghel maakten met andere kunstenaars, zoals Hans Rottenhammer, Hendrick de Clerck, Hendrick van Balen en Frans Snijders. Hierdoor kan hun samenwerking in een bredere context worden getoond. Samen vertellen de schilderijen het bijzondere verhaal van de artistieke vriendschap tussen Rubens en Brueghel.
Catalogus Den Haag: Mauritshuis, Los Angeles Paul Getty Museum,
door Woollett, A. T. en Suchtelen, A. van,
Uitgave: Zwolle: Waanders, 2006.
274 blz.
Groot formaat, softcover
In NIEUWSTAAT
(CDJK)
