Liana millu - de rook boven birkenau
- voor de vrouwen in birkenau waren de crematoria onontkoombaar: dag en nacht kringelde de rook op uit de schoorstenen die tussen de barakken stonden, de rook die iedere hoopvolle gedachte deed vervliegen. Liana millu beschrijft in deze verhalenbundel het leven in het vrouwenkamp auschwitz-birkenau. Zelf treedt ze zelden op de voorgrond, maar met haar heldere geest en scherpe blik merkt ze gebeurtenissen op die ieders voorstellingsvermogen te boven gaan. Bijvoorbeeld het verhaal van maria.zij meldt bij aankomst in het kamp niet dat zij zwanger is, want ze wil dat haar kind geboren wordt. En het wordt geboren, 's nachts, in de wanorde van een smerige stampvolle barak, zonder water, zonder schone doeken. Zelfs de meest afgestompte gevangenen voelen op dat moment weer iets - toch nog medelijden met een ander. Maar de appel is heilig, niemand mag ontbreken, en moeder en kind blijven bloedend in de barak achter. Dan zijn er nog de nederlandse zusjes. Lotti kiest voor het bordeel in de hoop daar te overleven. Haar zusje wil haar niet meer kennen, zegt tegen haar barakgenoten dat lotti dood is en weigert halsstarrig de geschenken van lotti die haar lijden zouden kunnen verlichten. Primo levi besluit zijn voorwoord bij deze ontroerende bundel met de woorden: 'om elk van deze menselijke geschiedenissen in een zo onmenselijke wereld hangt een glans van droeve lyriekdie nooit ontluisterd wordt door een uitbarsting van woede of een onbeheerste klacht, een glans van treurige levenswijsheid, een teken dat de schrijfster niet vergeefs heeft geleden. - Paperback z.g.a.n., 7,25
