Aangeboden door CDJK ZIP
HOMO DEUS
Een kleine geschiedenis van de toekomst
door Yuval Noah Harari
Homo Deus is opvallend intelligent en bijgevolg vlot geschreven en verveelt geen seconde.
Geen moeilijke woorden, geen hoogdravend gedoe, wat bewijst hoe enorm erudiet Harari wel niet is.
Een aanrader voor zowel leek als academicus.
Je krijgt een overdachte en degelijk gestoffeerde analyse van de kleine mens die zich in de 21ste eeuw God begint te wanen. Wanneer je het boek in één ruk zou uitlezen (waartoe het zeker uitnodigt) en je slaat de laatste pagina om, ben je hoogstwaarschijnlijk even van de kaart.
Hier zijn twee goede redenen voor:
Ten eerste geeft Harari een bijzonder duidelijke kijk op de toekomst van de mensheid door continu terug te gaan naar de geschiedenis, waarbij er een totaalbeeld tot stand komt om u tegen te zeggen, onderbouwd door politieke, religieuze, socio-economische en ecologische analyses zonder ooit ingewikkeld te worden.
Ten tweede krijg je continu feiten, cijfers maar ook ontzettend veel voorbeelden gepresenteerd, die je aanzetten tot reflectie, gesprek, misschien zelfs mentaliteitswijziging.
Wat je er gegarandeerd aan zal overhouden is een dieper historisch inzicht.
Homo deus bestaat uit drie grote delen waarin een heldere opwaartse structuur terug te vinden is, geen enkel deel kan dus gelezen worden zonder de kennis die in het voorgaande werd opgedaan.
In de inleiding wordt de basisstelling van het boek uiteengezet: recentelijk is het aantal mensen dat wereldwijd te maken krijgt met honger, ziekte, dood of epidemie drastisch afgenomen. De mensheid beheerst deze tragedies, het zijn geen onbegrijpelijke problemen meer waarvoor Gods hulp ingeroepen dient te worden. Bijgevolg is er tijd vrijgekomen op de menselijke agenda om te focussen op andere zaken, namelijk het streven naar onsterfelijkheid, geluk en tegenwoordig zelfs ook goddelijkheid.
Hierbij ligt de focus niet op het aanpassen van de menselijke omgeving, wel op het aanpassen van diens biochemie. Maar het gaat verder dan dat.
Homo sapiens ombouwen tot Homo deus, zodat hij almachtig wordt en constant geniet zonder ooit dood te gaan, is een toekomstbeeld van het verleden, van de laatste driehonderd jaar, waarin het humanisme – de verheerlijking van de mens – de nieuwe wereldreligie werd.
In de 21ste eeuw zullen er geheel nieuwe toekomstperspectieven tot stand komen, gebaseerd op 21ste-eeuwse dromen.
Dit boek wil nadenken over die nieuwe agenda van de mensheid. Nu we nog een keuze hebben wat betreft het gebruik van de nieuwe technologieën, is het net zo belangrijk om alles goed te begrijpen en ons een mening te vormen.
In het eerste deel ‘Homo sapiens verovert de wereld’ gaat Harari terug naar onze oorsprong: de mens als dier tussen de andere dieren, een wetenschap die we vaak lijken te vergeten,
‘De jagers-verzamelaars waren een diersoort als alle andere. Boeren zagen zichzelf als de kroon der schepping. Wetenschappers zullen goden van ons maken.’
De manier waarop mensen dieren behandelen, zal bepalend zijn voor de manier waarop cyborgs (fysieke samensmelting mens en machine) mensen zullen behandelen.
Het enige wat ons echt onderscheidt van onze mededieren, is intersubjectiviteit: mensen zijn erin geslaagd in grote groepen samen te werken en een intersubjectief web van betekenis te vormen, iets wat dieren niet kunnen.
Die eigenschap heeft ervoor gezorgd dat wij de wereld hebben veroverd. Die intersubjectieve menselijke verzinsels zouden de objectieve realiteit in de 21ste eeuw wel eens kunnen verzwelgen. Fictie als sterkste macht op aarde.
Deel II ‘Homo sapiens geeft de wereld betekenis’ wil die menselijke hersenspinsels verder onderzoeken. Hoe het komt dat de mens zichzelf als enige bron van zingeving en gezag is gaan zien en het humanisme bijgevolg de andere religies opzij heeft kunnen schuiven.
Doorheen de geschiedenis heeft de mens steeds meer aan betekenis en zingeving ingeleverd in ruil voor macht. Een orde zonder zingeving is echter onmogelijk en dus heeft de mens het humanisme in het leven geroepen. De ervaring van de mens als centraal uitgangspunt. Toch is er ook een humanistisch schisma gekomen: ontstonden het liberaal, het sociaal en het evolutionair humanisme. Zij hebben loodrecht tegenover elkaar gestaan, tot enkel het liberalisme overeind bleef.
In het derde en laatste deel ‘Homo sapiens verliest de controle’ schetst Harari met kritische blik een beeld van het heden en van de toekomst.
Wat als technologie de menselijke belevingswereld overneemt? Wetenschap ondermijnt nu al de liberale vrijheid: de vrije wil bestaat niet. Net zoals ‘ziel’ blijkt ‘vrijheid’ een holle term. Biowetenschappers hebben ontdekt dat mensen geen unieke individuen zijn, die keuzes maken met hun diepste zelf. We bestaan daarentegen uit een ervarend en een verhalend zelf, of nog specifieker, uit algoritmen.
Harari bespreekt in dit laatste deel drie mogelijke ontwikkelingen, een eerste dat mensen hun economische en militaire nut zullen verliezen, waardoor het economische en politieke systeem niet veel waarde meer aan ze zal hechten: veel beroepen zullen door kunstmatige intelligentie worden ingevuld. Een tweede ontwikkeling waarbij het systeem mensen op collectief niveau nog wel waardevol vinden, maar unieke individuen niet: menselijke algoritmen zullen worden overgenomen door externe niet-menselijke algoritmen, individuen verliezen hun vrijheid en gezag. Een derde en laatste ontwikkeling is dat het systeem nog wel waarde hecht aan unieke individuen, maar dat zal een elite van geüpgradede supermensen zijn, die de inferieure massa zal domineren: de kloof die nu al op bijvoorbeeld financieel gebied bestaat, zal uitgebreid worden naar alle domeinen van het leven; het liberalisme houdt op te bestaan.
De 20ste eeuw was gericht op het behalen van de norm voor iedereen, de 21ste eeuw zal gericht zijn op het overtreffen van de norm voor een selecte groep.
Meer en meer zal intelligentie worden losgekoppeld van bewustzijn. Wordt ons geloof in de belevingswereld van de mensheid aangetast? Wat kan er in de plaats van het humanisme komen? Technologie en religie zijn wederzijds afhankelijk: technologie bepaalt de reikwijdte van religieuze visioenen. Er zullen in de toekomst dus nieuwe religieuze bewegingen ontstaan: technohumanisme en datageloof.
Het technohumanisme is een update van de oude dromen van het evolutionair humanisme en roept op tot het creëren van supermensen (homo deus) door middel van genetische modificatie, nanotechnologie en interfaces tussen hersenen en computers.
Het datageloof gaat nog veel verder: biochemische en elektronische algoritmen zijn onderhevig aan dezelfde wiskundige wetten en de biochemische zullen op termijn overtroffen worden door elektronische. Er zal een kosmisch dataverwerkingssysteem ontstaan, een Internet der dingen dat onze traditionele God zal vervangen.
Vrijheid van informatie wordt het allerhoogste goed. Ons wereldbeeld ging van deocentrisch, naar homocentrisch en binnenkort misschien naar datacentrisch. Harari vergeet niet om van deze twee technoreligieuze medailles ook de keerzijde te tonen.
Voor sommigen zal dit laatste hoofdstuk als muziek in de oren klinken, anderen zullen ervan huiveren. Hier niet over nadenken is geen optie, want we zitten er nu al middenin en we zullen zowel op individueel als op collectief niveau, belangrijke beslissingen moeten nemen.
Veel leesplezier!
Uitgave: Thomas Rap
Paperback, 448 pagina's
In NIEUWSTAAT
