Al eerder heeft Hella S. Haasse laten zien dat feiten, opgediept uit kronieken en archieven pas gaan spreken als ze door de verbeelding worden aangeraakt. Wat verborgen of onverklaarbaar was, is altijd de voedingsbodem geweest voor de thema's van haar romans en verhalen. In Zwanen schenen worden feiten uit haar eigen familieverleden bron van speculatie. Niet de feiten zelf zijn belangrijk, maar de associaties die zij oproepen en het proces van verandering en herschepping, dat de herinnering aan die feiten ondergaat. Beelden, tijdens een treinreis in het voorbijrijden waargenomen (een boogschutter in een Frans woud, een dode zwaan in een weiland bij Leiden), blijken de aanzet tot een reeks samenhangende teksten: autobiografische aantekeningen over twee dominerende grootmoeders en hun invloed op het gezin waarin Hel la Haas se opgroei de, het relaas van de moeilijke beginjaren in Australië van haar geëmigreerde broer, dat de opmaat vormt tot een verhaal over een fictief personage, de jonge man Jason die 'walkabout' gaat in de bush om tot zelfinzicht te komen. Tenslotte wordt de schrijfster er zich van bewust dat de stad waar zij woont ook de plek is waar zij haar wortels moet zoeken. Wat betekent die verstrengeling van Amsterdamse ervaringen en indrukken, waarin zij zich verbonden voelt met mensen die haar - in heden en verleden - na staan? Om daarachter te komen moeten we het spoor van de zwanen volgen, raadselachtige gidsen naar het rijk van de verbeelding. Elsbeth Etty in NRC Handelsblad: 'Het consequent volgehouden spel van associaties, metaforen en symboliek pakt subliem uit. Dankzij deze werkwijze krijgen de verbanden die Hella Haasse legt tussen de afzonderlijke waarnemingen en gebeurtenissen en tussen heden en verleden betekenis, een bezieling die de essentie va n a l haar werk vertegenwoordigt.' De schrijfster (1918) is op zoek naar haar verleden. Niet alleen naar haar ouders en grootouders, maar ook naar hun leefwerelden, hun drijfveren, hun geheimen. Die zoektocht voert haar naar Duitsland, naar het vroegere Nederlands-Indië en ook naar Australië, waar haar enige broer woont. Daar gaat haar verhaal een tijdlang over in fictie, wanneer zij een zwerftocht van een jonge Australiër beschrijft, ook op zoek naar zichzelf. Tenslotte komt zij al schrijvend in Amsterdam, waar zij lang heeft gewoond, en dan realiseert zij zich hoe sterk ze zich verbonden weet met hen die haar zeer na staan en die daar ook geleefd hebben of nog leven. Naarmate haar verhaal vordert beseft de schrijfster dat in haar leven werkelijkheid en fictie moeilijk te scheiden zijn. Fictie die verbonden is met zwanen die zij steeds weer tegen komt. Dat prikkelt haar: zij wil verder komen dan de werkelijkheid. Hella Haasse heeft zo in een mengeling van auto bi o gr afisch, ver halend en essayistisch proza een tot nadenken stemmend, levensecht boek geschreven.
