Aangeboden door CDJK
CONTRAPUNT
Anna Enquist
Een vrouw studeert op de Goldbergvariaties van Bach. Van meet af aan is het duidelijk dat zij dit doet uit behoefte aan verdoving; ze wil niet meer dan ‘een slaaf van het spelende lichaam’ zijn.
Maar ook omdat ze zich graag de vorige keer dat ze op dit muziekstuk studeerde, dertig jaar eerder, voor de geest haalt. Specifieker nog: ze wil haar dochter weer bij zich voelen. Haar dochter die als kind uitriep bij de piano-uitvoering in het Amsterdamse Concertgebouw: ‘Mama, dat is óns lied!’
Langzaam maar zeker, variatie voor variatie, ontvouwen zich de onschuldige, alledaagse herinneringen aan haar gezinsleven, met man, zoon en vooral dochter. Tijdens het spelen fungeert de muziek als aanjager van afwisselend woede, wanhoop en verlangen. Het verdriet is constant voelbaar; ‘ze speelde iets wat voorgoed voorbij was, iets wat ze nooit echt terug zou kunnen halen.’
Al studerende vraagt ze zich af wat de componist heeft bezield bij het schrijven van de muziek, in welke gemoedsgesteldheid hij verkeerde, en in hoeverre ze zich aangesproken voelt omdat er parallellen zijn met haar eigen situatie.
Naarmate ze de slotakkoorden dichter nadert, neemt de zwaarte toe. Het vervloekte einde moet op een gegeven moment onder ogen worden gezien; zowel het einde van Bach, van haar studeren op zijn muziek, als van haar dochter.
Contrapunt is het rouwmonument dat Anna Enquist opricht voor haar verongelukte dochter, zoals Bach ooit de Goldbergvariaties componeerde uit verdriet om zijn gestorven zoon.
In beide gevallen gaat het om kunst als voertuig voor de wanhoop.
Je hoeft niet te weten dat het verdriet ‘echt’ is, dat het terugslaat op de werkelijkheid, om ontroerd te raken door Enquists roman, maar het draagt er zeker toe bij.
Al eerder probeerde ze het onbevattelijke verlies van haar dochter te vangen, in zowel proza als poëzie, maar niet eerder sloeg ze daarbij zo’n geserreerde toon aan. De afstandelijke woordkeuze – consequent is er sprake van ‘de vrouw’ en ‘de dochter’ – en de precieze, bijna fysiek voelbare wijze waarop ze de moeilijkheidsgraad van het studeren aan de piano beschrijft, staan in een navrant contrast met de lieve herinneringen aan een dartele, levenslustige dochter.
In de wetenschap van het onafwendbare noodlot zijn deze passages niet te lezen zonder kippenvel.
Contrapunt is een sterke literaire constructie, een oefening in beheersing, en tegelijkertijd een pijnlijke hartenkreet.
Uitgave Arbeiderspers
Gebonden, hardcover, 208 pagina's
In NIEUWSTAAT
