303 pagina's
Met de publicatie van Charles Darwins On The Origin of Species (1859) kwam in de negentiende eeuw een discussie op gang die voortduurt tot op de dag van vandaag. Met zijn nieuwe evolutietheorie veroorzaakte Darwin niet alleen een wetenschappelijke aardverschuiving, maar zaaide hij ook ernstige twijfel over de houdbaarheid van het dominante christelijk wereldbeeld. Het principe van natuurlijke selectie was volgens deze 'kapelaan van de duivel' de belangrijkste oorzaak voor het ontstaan en vergaan van de natuurlijke soorten. Dit nieuwe inzicht riep allerlei beangstigende vragen op. Waren de planten en de dieren nog wel te beschouwen als 'schepselen Gods'? Was de mens slechts een 'zoogdier onder de zoogdieren'? En nog erger: had de mens in zijn nieuwe hoedanigheid van 'verre achterneef van de apen' nog wel een onsterfelijke ziel?
Hoe men in het Nederlandse 'domineesland' in die eerste jaren op Darwins theorie reageerde, was tot op heden niet bekend. In Darwin in domineesland komen de stemmen uit het verleden tot leven. Hier trekt een bonte stoet voorbij van bedaarde wetenschappers, genuanceerde dominees, geïrriteerde pastoors en strijdbare vrijdenkers, die het over één kwestie roerend eens waren: dat ze het niet met elkaar eens waren!
Bart Leeuwenburgh (1960) is als wetenschappelijk onderzoeker verbonden aan de faculteit wijsbegeerte van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij was mederedacteur van het Dictionary of Seventeenth- and Eighteenth- Century Dutch Philosophers (2003) en publiceerde in een aantal tijdschriften artikelen over de geschiedenis van filosofie en wetenschap.
Van Darwins 'On the origin of species' (1859) verscheen in 1860 al een Nederlandse vertaling door Tiberius C. Winkler, maar door publicaties van Darwins voorgangers en geestverwanten was zijn gedachtegoed al eerder tot Nederland doorgedrongen. Gaf een en ander al aanleiding tot een publieke discussie, een lezingencyclus door de Duitse hoogleraar Karl Vogt in 1868 zette het debat hier pas goed op scherp. Leeuwenburgh geeft een overzicht van het negentiende-eeuwse debat, de pleitbezorgers en tegenstanders van Darwin in binnen- en buitenland en de wederzijdse argumenten en misverstanden. Zowel orthodoxe en vrijzinnige gelovigen als vrijdenkers en atheisten voelden feilloos aan dat de nieuwe evolutietheorie knaagde aan gangbare christelijke en bijbelse opvattingen over het ontstaan en ontwikkeling van leven op aarde. De auteur besluit zijn historisch relaas in 1877, toen de standpunten definitief waren ingenomen en nieuwe argumenten niet meer ter tafel kwamen. Deze uitgave is de handelseditie van een proefschrift uit 2008
